لباس ن بختیاری

چرا ن بختیاری لباس های با رنگ شاد می پوشند؟

نویسنده: جمال حسینی - ۱۳٩٢/٧/٦

زن در عشایر بختیاری در همه شرایط زندگی کوچ‌نشینی و در هر کار طاقت‌فرسایی هم‌چون هیزم آوردن، گله‌داری و. هم‌پای مرد است.

زن در قوم بختیاری از ارزش و احترام خاصی برخوردار است به طوری که در بیش‌تر نزاع‌های خانوادگی که اتفاق می‌افتد زن باعث امنیت خاطر است. برای نشان دادن پاکی یک خانواده یا شخص به مادر وی یا در اصطلاح محلی "شکم زای" او اشاره می‌کرده‌اند.

"دالو" که به پیر زن طوایف در قوم بختیاری اطلاق می‌شود، به شکلی رهبری کوچ را به عهده دارد که در بیش‌تر نزاع‌ها و مشکلات سخن او حرف اول و آخر به شمار می‌آید زیرا هدایت نسل جوان قوم با "دالو" است.

هر زن بختیاری در هر شرایط سنی پوشش و زیورآلات خاص خود را دارد. لباس دخترها از رنگ‌های بسیار شاد دوخته می‌شود که رابطه مستقیمی با رنگ طبیعت دارد. همان طور که نام آن‌ها برگرفته از گل و زیبایی‌های طبیعی است.

لباس دختران با سلیقه‌ بسیار خاص متعلق به خودشان و با توجه به شرایط زندگی در کوهستان انتخاب می‌شود. لباس ن بختیاری شامل پیراهنی بلند است که تا زانو ادامه دارد و "دوخت لباس‌های محلی و انتخاب رنگ‌های متعلق به هر نسل بر عهده زن بختیاری است. در دوخت پیراهن‌های محلی شکاف‌هایی 2 گوشه آن به منظور مشخص شدن بهتر چین‌های تنبون قری ایجاد می‌کنند. این تنبون با لباس‌های ن زردشتی یکی است. به این معنا که در آن زمان نیز ن دامن‌هایی قری به این شکل با تنبون‌هایی که تا زانو کشیده می‌شد، می‌پوشیده‌اند.دامن قری"، "مینا" و "لچک" نام دارن بختیاری برای راحتی در راه رفتن و مشخص شدن رقص چین‌های تنبون خود شلوارهایی تنگ شبیه به ساپورت می‌پوشیده‌اند. "مینا" نیز نام روسری محلی است که ن بختیاری بر سر می‌گذارند و رنگ‌های آن نسبت به سن ن و دختران متفاوت است.روسری دختران جوان الوانی یا سفید رنگ است که به همراه پولک‌های ریز از الوان، روسری و یا حاشیه‌های آن را می‌پوشانند تا زیباتر شده و در هنگام حرکت صدا کند. ن بختیاری به جای پولک سکه‌هایی از طلا و نقره بر روسری‌هایشان وصل کرده و لچک‌ بر سر قرار می‌دهند. لچک کلاهچه‌ای است که ن بختیاری پس از بافت گیسوان خود بر سر می‌گذارند.

ن بختیاری علاوه بر لچک پیشانی خود را نیز با سکه‌هایی از طلا و نقره پر می‌کنند. لچک بر سر کردن میان همه ن بختیاری مرسوم است اما دختران کم‌تر بر سر می‌گذارند. ن چیز دیگری شبیه به کت کوتاه بر تن می‌کنند که "دلک" نام دارد و از جنس مخمل می‌باشد. "دلک" از رنگ‌های متفاوت و آستری گل‌دار دوخته می‌شود که حاشیه آن را با رنگ‌های طلایی یا زرد به شکل زیگ‌زاگ می‌دوزند.

ن بختیاری در پوشش محلی بر پیراهن خود پیراهن دیگری بر تن می‌کنند که "‌جوه" نام دارد. ن در دوخت "جوه" از رنگ‌های شاد استفاه می‌کنند و تنها ن عزادار هستند که جوه تیره می‌پوشند. استفاده از رنگ‌های متنوع و شاد در لباس ن بختیاری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است به طوری که رنگ سرخ تنها رنگ ثابت در لباس آن‌ها است که هیچ گاه عوض نمی‌شود. رنگ سرخ لباس ن بختیاری برگرفته از رنگ سرخ و شاد گل‌های کوه‌های زاگرس است.

در لباس ن بختیاری چادر وجود نداشته و بعدها وارد فرهنگ آن‌ها شده است. استفاده از چادر تنها به شرکت در مهمانی‌ها و یا مراسم عزاداری محدود می‌شود. هم‌چنین معمولا ن مسن‌تر دور سرئخود پارچه‌های سیاه و نازکی به طول نیم متر می‌بندند که در زبان محلی به آن "مینا" گفته می‌شود. بیرون بودن گوش ن بختیاری نیز به فرهنگ این قوم بازمی‌گردد زیرا صدا نقش اصلی در زندگی عشایری ایفا می‌کرده‌‌ است. به همین خاطر ن بختیاری برای شنیدن صداهای کوهستان، گله، حرکت حیوانان وحشی و. گوشهای‌شان را خارج از پوشش روسری‌هایشان قرار می‌دهند.

لباس ن بختیاری نسبت به شرایط زندگی عوض می‌شود اما رنگ آن‌ها همیشه شاد است. سوزن‌دوزی لباس‌ها، رختخواب‌ها و. از دیگر هنرهای ن عشایر است. هم‌چنینعلت گره زدن گیسوان ن بختیاری و قرار دادن آن در دو طرف صورتشان در این فرهنگ به دلایل مختلف است که به گواه پیرزن‌های بختیاری اشاره به گره خوردن زندگی آن‌ها با همسرانشان است و رسم دیرینه‌ای همانند ن زردشتی دارد. پَل (گیسوان) ن بختیاری همانند کمر زردتشتیان که 72 گره زده می‌شد، 38 گره دارد که به تعداد گره‌های آن سن زن مشخص می‌شود. دست‌بافت‌های ن عشایر بختیاری زبان‌زد ایرانیان رسمی به نام "گیسو برون" دارند که این آیین در میان ن بختیاری نیز اجرا می‌شود. به این معنا که اگر زنی یک از عزیزان مرد خود همانند پدر، شوهر و یا برادر را ازدست دهد گیسوانش را می‌برد. پس از آن گسیوان بریده زن را به نشانه عزاداری به "مانگه" آویزان می‌کنند. این آیین در دوران اساطیری و پس از مرگ سیاوش نیز اجرگیسو در فرهنگ بختیاری نشانه عصمت و وقار یک زن است به طوری که هر زنی که کار زشت و ناسزایی انجام می‌داد گیسوانش را می‌بریدند که این خود بدترین نوع تنبیه برای ن نابکار در این فرهنگ به شمار می‌آمد.ا شده است.همگان است.

ن در فرهنگ بختیاری برای آرایش خود از وسایلی هم‌چون سورمه، گل‌های سرخ که پس از خیساندن در آب برای سرخ کردن لب‌ها و گونه‌ها استفاده می‌شده و هم‌چنین سوراخ کردن سمت چپ بینی دختران تازه عروس شده، استفاده‌ می‌کرده‌اند.

مشخصات لباس های محلی ن بختیاری:

1. شولار (showlar)یا شلوار قری که اغلب از پارچه های مخمل به طول 7 الی 8 متر تهیه می شود و این مقدار پارچه را با مهارت و ذوق خاصی چین می دهند تا به اندازه دور کمر شخص موردنظر شود و بلندای آن تا روی پا می باشد و می توان دامن آن را با یراق های رنگی تزئین کرد.

2. یل (Yal)کت کوتاهی است که به جای پیراهن می پوشند . این کت از پارچه های گران قیمت تهیه و پائین آن دارای چین و پلیسه است. ن متمول جامعه بختیاری به واسطه ارتباط با شهرهای بزرگ و بعضاً اروپا این کت را به جای جوه برای خود انتخاب کرده اند و درواقع کت وجه تمایزی بین ن متمول و ن کم درآمد بوده است.

3. جوه (Joveh)یا پیراهن که از پارچه های الوان و زری است و دارای برش ساده و بلندای آن تا بالای زانو است که در طرفین هم دو چاک بلند دارد و آستین آن بلند است.

4. جلیقهکه بر روی پیراهن پوشیده می شود و اکثراً از پارچه های مخمل تهیه می شود و روی آن را با سنگ های رنگی نیمه قیمتی و یا پولک و منجوق رنگی تزئین می کنند.

5. لچک (Lachak)یا کلاه که با دو بند زیر گلو بسته می شود و بیشترین تزئین لچک از سنگهای رنگی قیمتی و نیمه قیمتی یا سرمه دوزی و . می باشد که پوشش آن به صورتی است که جلوی موها مشخص است، لچک باید روی سر قرار گیرد نه روی پیشانی و مقداری از موها را از زیر گلــو به بیرون لچک می گذارند که به آن تُرنه (Torneh) می گویند.

6. مینا (Meina)یا روسری که از پارچه های حریر یا ژُرژت تهیه می شود.و پوشش آن به طرز خاصی است چنانچه بستن مینا روی لچک یکی از مهارتهای ن بختیاری می باشد ، برای زیبایی بیشتر روی مینا را با پولک و منجوق های رنگی زینت می دهند .

لباسهای محلی چهارمحال و بختیاری در صدر گرانترین البسه های کشور قرار گرفته و هم اکنون قیمت بسیاری از لباسهای محلی این استان به بیش از ۸۰۰ هزار تومان رسیده است.

روش دوخت لباس محلی بختیاری

5 الی 12 متر پارچه به عرض 90 الی 110 سانتی متر این دامن دارای یک درز دوخت می‌باشد که آن را دوخته و قسمت بالای آن را بصورت لیفه دوخته کش یابند ضخیم

1- دامن بلند یا تنبون : 5 الی 12 متر پارچه به عرض 90 الی 110 سانتی متر این دامن دارای یک درز دوخت می‌باشد که آن را دوخته و قسمت بالای آن را بصورت لیفه دوخته کش یابند ضخیم رد کرده گره می‌زنیم که برای پارچه عرض 90پلیسه یا چین به عرض 20 سانتی متر پایین آن می‌دوزیم و روی قسمت بالای پلیسه یراقهای تزیینی کار می‌کنیم ولی برای پارچه‌های عرض 110 سانتی متر فقط لبه قسمت پایین دامن را 2 الی 3 ردیف یراق دوزی می‌کنیم و گفتنی است که اغلب دامن‌های پایین پلیسه برای جشن و مهمانی استفاده می‌شود.

2- پیراهن یا جومه : 2مترو نیم الی 3 متر پارچه نیاز داریم. برش به این صورت است که اول دو قد پارچه به اندازه بلندی از شانه تا 25 الی 30 سانتی متر زیر زانو و عرض آن به اندازه فاصله دو کتف می‌باشد که یقه پشت و جلو را روی آنها رسم کرده و قیچی می‌زنیم ولی معمولاً یقه جلوی لباس گرد و سجاف و جادکمه به اندازه 20 الی 25 سانت از رو دوخته می‌شود به آستین را به صورت مستطیل شکل برش زده که طول آن به اندازه قدآستین و عرض آن 25 الی 30 سانتی متر می‌باشد که دم آستین را با مچ وصل می‌کنیم و یا کمی تنگ تر از بالا آرایش می‌کنیم که از قسمت بالای پیراهن در انتهای شانه به لباس وصل می‌شود ولی زیر آن را دوخت نمی کنیم تا تکه بر عرض 15 الی سانت بلندی لباس تا جایی که آستین را وصل کردیم می‌دوزیم و بعد تنه و آستین را به وسیله یک تکه چهارگوش که ضلع‌های آن 12 الی 15 سانتی متر باشد به هم وصل می‌کنیم. طوری که دو ضلع این چهار گوش بصورت لوزی به آستین و دو ضلع دیگه به تنه لباس ( پیراهن) وصل می‌شود و زیر این تکه روی تنه پیراهن را 30 الی 40 سانت دوخت کرده بقیه را بصورت چاک آزاد گذاشته و دور چاک و پایین پیراهن را یراق می‌دوزیم.

3- دامن زیری دامن اصلی : پارچه ای به عرض 90 سانتی متر و طول 2 الی 3 متر را مانند دامن اصلی دوخت کرده و زیر دامن اصلی می‌پوشند.

4- جلیقه : 75 سانتی متر پارچه برای جلیقه کافی است. جلیقه را ساده با یقه هفت برش زده که معمولاً بلندی آن تا روی کمر است.

5- شال بلند یا مینا : از 3 متر پارچه تور یا حریر با عرض 90 الی 120 سانتی متر برای تهیه آن استفاده می‌شود. پارچه مستطیل شکل را دور دوز می‌کنیم و برای تزیین روی آن از پولک‌های رنگی استفاده می‌کنیم و روی آن می‌دوزیم.

6- کلوته یا نیم کلاه پشت سر : یک تکه پارچه مخمل به عرض 150 سانت و طول 35 الی 40 سانتی متر را برش زده و روی آن را با سنگهای تزیینی یا منجوق‌های رنگی تزیین می‌کنیم و در قدیم از الماس‌های رنگی هم استفاده می‌شد بعد یک تکه پارچه معمولی به صورت مربع ضلعهای آن بین 10 الی 12 سانت باشد برش زده سه ضلع این مربع را به پارچه مخمل و یک ضلع آن را بصورت آزاد برای پشت نگه داشته و می‌دوزیم.

7- زیرپوش : برای این پوشش به یک متر پارچه با عرض 150 سانتی متر نیاز است. برش بصورت تونیک آستین کوتاه ساده می‌باشد.

8- زیر شلوار یا شلوار راحتی : این شلوار از دو متر پارچه‌های نخی که معمولاً عرض آنها 90 سانت است، استفاده می‌شود. برش به صورت شلوار گشاد و ساده انجام می‌شود و بالای آن را لیفه و کش رد می‌کنیم در پایان لازم به یادآوری است که لباس ایل قشقایی هم به همین روش دوخته می‌شود ولی البته با تفاوت‌های اندک به عنوان مثال چند پیراهن ایل قشقایی تا پایین دامن می‌باشد و جلوی سرخود را با روسری

پیامک بختیاری سری هفتم

پیامک بختیاری سری ششم

پیامک بختیاری سری پنجم