چوقا ( choqa)
بالاپوش راسته وبدون آستینی است که قد آن تا سرزانوست و جلو آن سرتاسر باز است. چوقا که خطوط موازی به رنگ مشکی بر زمینه سفید آن زیبایی خاصی به آن بخشیده است از کهن ترین لباس های اقوام ایرانی است. در مورد خطوط مشکی روی چوقا وجه تسمیه های متفاوتی رایج است. برخی به علت استفاده از دو رنگ سفید و مشکی در آن مقدس بودن این لباس و استفاده از آن در مراسم خاص و مذهبی را مطرح کرده اند. دو رنگ متضاد سفید و مشکی می تواند نماد ونمودی از حدیث مکرر خیر وشر ،خوب وبد و … باشد. این لباس که مختص مردان است معمولاً در مراسم رسمی پوشیده می شود. جنس آن پشمی و این لباس فاقد آستین می باشد که معمولا ًبر روی پیراهن احیاناً کت و غیره … پوشیده می شود. همچنین می دانیم فاقد آستین بودن بعضی از البسه در طول تاریخ خود نشانه و نمادی از تقدس و جنبه های است. چوقا تنها قطعه لباسی است که همه مردان ایل آن را می پوشند . چوقا از پشم سفید طبیعی و دارای خطوط عمودی مشکی است که قبلا ً با نیل رنگ شده است. بختیاریها برای بافتن بسیاری از بافته از جمله چوقا دستگاه بافندگی بزرگی به کار می برند که حالت افقی دارد (تمدار tamdar) و دارای یک ردیفپیز» است.
شلوار گشاد (تنبان دبیت)
بختیاری ها شلوار گشاد و سیاهی به تن می کنند که قسمت کمر آن تنگ و پاچه های آن آزاد و مواج تا روی زمین است و آن را تومبون دبیت» می گویند. شلوار دبیت عموما ً درجشن ها ،تشریفات محلی و اعیاد پوشیده می شود . وبه طورکلی لباسی بزمی است و به گاه نبرد و رزم آن را به شکلی خاص به کمرگاه بسته و به وسیله پاپیچ هایی که تا زیر زانو را فرا می گیرد در رزمایش های محلی که ویژه جشن های عروسی است نمایشی رزمی از این لباس به معرض دید قرار می گیرد. دبیت دارای یک جیب بوده که در کناره چپ قرار می گیرد. بر بالای کمرگاه دبیت که عامدا ًعریض وچین خورده تعبیه می گردد در واقع نقش کمربند را داراست. هرچند برای زیبایی بیشتر مردان بختیاری به وفور از کمربندهای پرنقش و نگار نیز استفاده می کنند. گشادی پاچه های شلواردبیت بدان خاطراست پوشنده شلوار با تمأنینه و وزین قدم بردارد. که خود وقاری را به پوشنده لباس القاء می کند. دبیت به علت پوشش آن به همراه چوقا و همچنین ایجاد یک توازن و تعادل بصری در رنگ می بایست همواره به رنگ مشکی باشد که پارجه آن نیز باید مرغوب و باشد . معروفترین ورایج ترین نوع پارچه آن در سنوات گذشته با آرم حاج علی اکبری ساخته شده در کارخانجات لندن معروف ومشهور است.برای دوختن شلوار دبیت عملا ً کمتر از ۲٫۵ متر نمی تواند باشد.دوخت شلوار دبیت به وسیله چرخ خیاطی و معمولا ًتوسط خیاط های مجرب انجام می شود.برای دوخت طول پارچه را به دو قسمت مساوی می برند که هرکدام از آن ها یک پاچه شلوار می شود. چهار قطعه کوچک نیز در خشتک آن قرار می گیرد. می توان جیبی هم طرف راست قرار داد . پاچه های آن را با یک درز دوخت می توان به دست آورد وکار را با یک برگردان درانتهای پاچه ها ، که کم وبیش از نظر بلندی شلوار مهم است، ونیز با یک برگردان در کمر که در سه ردیف ، آن را می دوزند تمام می کنند. از این سه ردیف لیفه، سه ردیف کش عبور می دهند. قبلا چین ها در یک بند تنبان جمع می شد که دو سر بلند آن را در پهلو به هم گره می زدند.
کلاه بختیاری (kola )
کلاه بختیاری پوششی است از جنس نمد و به رنگ مشکی که در اکثر مواقع از آن استفاده می کنند. کلاه خسروی نسبت به دیگر کلاه ها ی مشابه از ارتفاع و مرغوبیت بیشتری برخوردار است که نوع قرار گرفتن آن بر سر خود نماد ونمود واکنش های فرد پوشنده است. هنگامی که کلاه را در انتهای سرومایل به عقب قرارمی دهند نشانه حرکت است. هنگامی که آن را بربالای پیشانی و به گونه ای که پیشانی را بپوشاند قرار دهند نشانه ناراحتی یا سوگواری است. ودر مجالس کلاه عموما ً به سمت چپ یا راست قرار می گیرد . برقسمت سقف و فوقانی کلاه معمولا ًسه سوراخ به عنوان هواکش و جلوگیری از تعرق تعبیه می کنند. گاه برای جلوگیری از چرک شدن و تعریق کلاه داخل آن را با پارچه ای که به آستر معروف است می پوشانند. در سالیان گذشته کلاه خوانین غالبا ً سفید وکلاه دیگران مشکی بوده است. امروزه دو نوع کلاه وجود دارد همان طور که اشاره شد یکی کلاه خسروی و دیگری شب کلاه می باشد کلاه خسروی که سیاه رنگ وبه شکل استوانه است و انتهای آن اندکی بر آمده می باشد و از ارتفاع آن نسبت به کلاه های قدیمی به طور محسوس کاسته شده است(حدود ۱۲ سانتیمتر). شب کلاه شوکله shaw kola » رامردهای جوان مجرد و اشخاص دیگر حین کار بر سر می گذارند. این کلاه از یک نمد ضخیمتر ساخته می شود که معمولا ًرنگ آن قهوه ای روشن یا قهوه ای تیره است. شکل آن نیم کره و معمولا ًشکل سر را به خود می گیرد. این کلاه ها سر را در مقابل سرما و آفتاب حفاظت می کنند و چوپان ها وقتی شب ها در زیر ستارگان آسمان می خوابند سر را بر روی قطعه سنگی می گذارند و با همین کلاه می خوابند(اسم شب کلاه از همین جا آمده است). کلاه را معمولا ً از نمدمال که صنعتگر ودر ساختن اجناس نمدی متخصص است خریداری می کنند. کارگاهای تولید کلاه نجف آباد مشهورتر است. ضخامت کلاه باید حدود ۵ میلیمتر وجنس آن مرغوب و خیلی نرم باشد.
شال بختیاری
شال پارچه ای است از جنس لطیف شبیه حریر که بعضا ً در بخشی از نواحی به شکل دستار استفاده می شود. معروفترین نوع شال در بختیاری شال مسقطی است که از مسقط عمان وارد می شده است. رنگ شال سفید و عموما ً سبز است که نشانه ای از علاقه مردم بختیاری به شریعت اسلام است. سوگندخوردن به شال سبز در بختیاری و همچنین تجلی آن در ابیات وترانه ها به کرات وجود دارد به گونه ای که در بعضی از ابیات فروختن شال امری مذموم و کریه قلمداد شده است. شال معمولا ً بر کمرگاه وبر روی چوقا بسته که کمر بسته با شال نشانه آمدگی فیزیکی بوده وباز کردن آن نشانه فراقت از رزم یا بزم است. گاه در ابیات بختیاری کمرگشاده نماد صلح وخلع سلاح نیز می باشد:
علیـداد به لامـردون کـد گـشاده
آرمون سی قمه سوزوموچه فاده
ترجمه: علیداد (یکی از پهلوانان بختیاری) در مهمانخانه با کمری گشاده (بدون آمادگی رزمی) نشسته ودر حالی که دوری از خنجر برای او تأسف بار است.
به طور معمول شال عبارت است از یک پارچه پنبه ای به طول ۲٫۸ متر و عرض ۱٫۶ متر،که از به هم دوختن دو نوار به طول ۲٫۸ متر در ۰٫۸ متر حاصل می شود (شکل شماره ۴). برای این که شال را ببندند، دونفر دوگوشه روبروی آن را می گیرند و محکم می کشند ودو گوشه ای را که آزاد مانده است به طرف داخل لوله می کنند، به این ترتیب ، یک نوع سجاف بلند از پارچه به
دست می آید که میان آن باد کرده است که آن را به صورت حونی روی خود لوله می کنند. سپس استفاده کننده از این شال، بایستی این شال را چند دور به دور کمر خود بچرخاندو دو سر آن را گره بزند. بختیاری ها در چین های شال ، که شکم و کمر را به بلندی حدود بیست سانتیمتر در بر گرفته است ،اشیائ مختلفی را می گذارند که هر روزه با خود حمل می کنند.
قبلا ً شال را همیشه روی بالاپوش (قبا- چوقا) می بستند. این عمل امروزه فقط در موارد چوب بازی، کار و تمام مواردی دیده می شود که یقه ها و دامن های لباس به صورت آزاد ومواج هستندواحتمال بروزهرنوع خطری را برای صاحب آن فراهم کند انجام می شود.
شال ,های ,بختیاری ,ها ,یک ,ً ,آن را ,می شود ,می کنند ,است که ,را به
درباره این سایت